transportszynowy.pl

najobszerniejsze centrum wiedzy o transporcie szynowym po polsku

Rodzaje podwozi i wózki > Podstawowe informacje o podwoziach i wózkach

W zakresie podwozi rozróżnia się pojazdy ostojnicowe i wózkowe.

Kliknij aby powiększyć  
Pojazd wózkowy i ostojnicowy


Podwozie to zespół pojazdu szynowego stanowiący jego układ jezdny. Zlokalizowany jest pod nadwoziem. Rozwiązania konstrukcyjne podwozia zależą ściśle od typu pojazdu szynowego, jego przeznaczenia oraz podstawowych parametrów technicznych i eksploatacyjnych takich jak szerokość toru, masa pojazdu i prędkość eksploatacyjna.
W zależności od rodzaju pojazdu podwozie musie spełniać odpowiednie zadania takie jak:
- równomierne rozłożenie na zestawy kołowe masy nadwozia,
- wytworzenie i przeniesienie z zestawów kołowych na nadwozie wzdłużnych sił pociągowych (pojazdy trakcyjne) lub sił hamujących (pojazdy trakcyjne i doczepne) w sposób umożliwiający pełne wykorzystanie masy napędnej pojazdu czyli przyczepności kół z szynami,
- prowadzenie pojazdu po torach prostych i w łukach z zachowaniem wymogów bezpieczeństwa, jazdy,
- zapewnienie wymaganego stopnia spokojności biegu pojazdu,
- ograniczenie sił pionowych i poprzecznych oddziałujących szkodliwie na tor oraz tłumienie drgań pochodzących od nierówności toru.


1) Pojazdy ostojnicowe mają podwozie składające się z ramy pojazdu (tzw. ostoi) opartej sprężyście na zestawach kołowych, mocowanych niezależnie do tej ramy. Ostoja jest elementem nośnym nadwozia.
Podwozia ostojnicowe mogą być stosowane w krótkich wagonach oraz pojazdach trakcyjnych do pracy manewrowej lub lekkiej liniowej, których dopuszczalne prędkości jazdy nie przekraczają 60 km/h. W pojazdach ostojnicowych nadwozie jest najczęściej zabudowane na ramie (ostoi) pojazdu, a w podwoziu mieszczą się 2 - 3 zestawy kołowe.
Na ograniczenie całkowitej długości pojazdów ostojnicowych mają wpływ:
- wymagania dotyczące skrajni taboru, czyli zarys maksymalnych poprzecznych wymiarów taboru w odniesieniu do poziomu główek szyn i osi toru,
- maksymalny możliwy do zastosowania rozstaw zestawów kołowych, umożliwiający przejazd przez łuki poziome torów,
- maksymalne dopuszczalne naciski zestawów kołowych na tor, a więc też maksymalna masa w tym ładowność pojazdów.


Poniższe schematy przedstawiają zależności pomiędzy długością wagonu, a odniesieniem do zarysu skrajni oraz rozstawu zestawów kołowych w stosunku do aspektu ich wpisywania się łuki torowe.

Kliknij aby powiększyć  
Pojazdy ostojnicowe - odniesienie do zarysu skrajni


 
Pojazd ostojnicowy - oparcie nadwozia na zestawie kołowym (opis na pow.)


  Lokomotywa ostojnicowa - dwuosiowa (Bo)

  Lokomotywa ostojnicowa - trzyosiowa (C)

  Wagon towarowy ostojnicowy - dwuosiowy (2)

  Wózek motorowy - pojazd ostojnicowy - dwuosiowy (B)



2) Pojazdy wózkowe - to zarówno pojazdy trakcyjne jak i wagony. Ich podwozie składa się z dwóch lub trzech wózków, na których oparte są nadwozia pojazdów. Wózki składają się z ramy, która stanowi strukturę nośną dla wyposażenia wózków. Zastosowanie wózków wpływa na zwiększenie długości pojazdów w tym ich ładowności oraz prędkości eksploatacyjnych. Wózki są elementami pośrednimi pomiędzy torem, a nadwoziem. Ich podatne zamocowanie względem nadwozia umożliwia prawidłowe wpisywanie się zestawów kołowych w łuki torowe przy znacznie dłuższych nadwoziach w stosunku do pojazdów ostojnicowych.

 
Pojazdy wózkowe - odniesienie do zarysu skrajni


  Lokomotywa dwuwózkowa - czteroosiowa (Bo'Bo')

  Lokomotywa dwuwózkowa - sześcioosiowa (Co'Co')

  Spalinowy Zespół Trakcyjny - czterowózkowy - ośmioosiowy (B' + 2' + 2' + B')

  Wagon towarowy - dwuwózkowy - czteroosiowy (2'2')

  Wagon pasażerski - dwuwózkowy - czteroosiowy (2'2')


Na poniższym schemacie porównane są pojazdy ostojnicowe i wózkowe w aspekcie ich długości w odniesieniu do zarysu skrajni.

 
Porównanie pojazdów ostojnicowych do wózkowych


Wózki pełnią niestepujące podstawowe zadania:
a) przeniesienie i równomierne rozłożenie na zestawy kołowe masy nadwozia,
b) prowadzenie pojazdu po torze prostym lub łukowym z zachowaniem wymogów bezpieczeństwa.
c) przeniesienie z zestawów kołowych na ramy wózków sił hamujących (w wózkach tocznych) oraz sił pociągowych i hamujących (w wózkach napędnych), w sposób zapewniający możliwie pełne wykorzystanie masy napędnej pojazdu.


We współczesnych pojazdach wózkowych siły pociągowe i hamowania są przenoszone z zestawów kołowych na ramę wózka poprzez elementy prowadzenia zestawów kołowych, a z ramy wózka na nadwozie (ostoję) poprzez elementy oparcia (zawieszenia) nadwozia na wózkach. Na czołownicach nadwozia zamontowane są urządzenia cięgłowo-zderzne. Urządzenia te służą do sprzęgania i prowadzenia sprzęgniętych pojazdów w ramach składu pociągu.


 
Urządzenia cięgłowo-zderzne na czołownicy ostoi:
zderzaki i sprzęg śrubowy



W starszych typach pojazdów siła pociągowa była przenoszona z zestawów kołowych na ramy wózków. Na czołownicach ram wózków znajdowały się urządzenia cięgłowo-zderzne. W tym rozwiązaniu wózki były połączone ze sobą sprzęgiem siłowym w celu przenoszenia sił wzdłużnych. Nadwozie nie brało udziału w przenoszeniu sił trakcyjnych. Rozwiązanie tak było bardzo niekorzystnie z punktu widzenia zachowania dynamicznego, gdyż siły wzdłużne, wynikające od współpracy pojazdu trakcyjnego z pojazdami doczepnymi (nabiegania / rozciągania) przekładały się na niekorzystne oddziaływanie zestawów kołowych na tor, nieoptymalne wykorzystywanie masy napędnej pojazdu i zwiększone zużycia elementów układu biegowego.

 
Urządzenia cięgłowo-zderzne na czołownicy wózka -
lokomotywa 1020


 
Międzywózkowy sprzęg siłowy -
lokomotywa 1020


 
Lokomotywa 1020 z powyższymi rozwiązaniami


Z powyższych powodów we współczesnych pojazdach stosuje się urządzenia pociągowo - zderzene zamontowane w nadwoziach, odciążając tym samym wózki od niepotrzebnych obciążeń, a stare rozwiązanie spotkać można w pojazdach zabytkowych i zabawkowych pociągach np. serii LEGO.