Ruch kolejowy > Słownik pojęć związanych z SRK

Poniższy wykaz terminów powstał na podstawie Załącznika nr 1 do zarządzenia Wytyczne Techniczne Budowy Urządzeń SRK - WTB-E10.

Bezpieczeństwo ruchu kolejowego – ograniczenie do osiągalnego minimum prawdopodobieństwa powstania wypadku.

Bezpieczeństwo urządzeń SRK – zdolność do hamującego oddziaływania na ruch kolejowy w przypadku wystąpienia uszkodzeń tych urządzeń lub ich części i wykluczenie z dużym prawdopodobieństwem stanów niebezpiecznych dla ruchu kolejowego.

Blokada Liniowa – urządzenia techniczne przeznaczone do regulacji następstwa pociągów oraz ustalenia kierunku ruchu na szlaku.

Blokada liniowa 1-kierunkowa – blokada liniowa przeznaczona do regulacji następstwa pociągów w jednym kierunku jazdy po danym torze.

Blokada liniowa 2-kierunkowa – blokada liniowa przeznaczona do regulacji następstwa pociągów w obu kierunkach jazdy po danym torze.

Blokada liniowa półsamoczynna – blokada liniowa powodująca takie zadziałanie i obsługiwanie urządzeń, aby wyprawienie na odstęp blokowy następnego pociągu było możliwe pod warunkiem, że personel posterunku ruchu, znajdującego się na końcu odstępu, potwierdził iż poprzedni pociąg w całości opuścił ten odstęp.

Blokada liniowa samoczynna – blokada liniowa regulująca w sposób automatyczny następstwo pociągów.

Blokada stacyjna – urządzenia techniczne przeznaczone do uzależnienia czynności nastawczych pomiędzy posterunkami nastawczymi w obrębie jednego posterunku ruchu.

Budowa urządzeń srk – instalowanie nowych urządzeń, a także ich przebudowa, odbudowa oraz modernizacja.

Centralizacja – skupienie w jednym miejscu, za pomocą odpowiednich środków technicznych, czynności nastawczych w określonym okręgu nastawczym lub okręgu sterowania.

Droga hamowania – odcinek toru niezbędny dla zatrzymania pociągu.

Droga hamowania obowiązująca – droga hamowania przyjęta dla danego odcinka linii, podana w dodatku 1 do służbowego rozkładu jazdy.

Droga jazdy – tor lub część toru stacyjnego wraz ze zwrotnicami znajdującymi się w tym torze pomiędzy kolejnymi sygnalizatorami stacyjnymi lub pomiędzy sygnalizatorem a granicą posterunku ruchu.

Droga ochronna – odcinek toru za sygnalizatorem zabraniającym jazdy, na który wjechałby pojazd kolejowy w razie niezatrzymania się na drodze jazdy w przypadku nieprzewidzianych trudności podczas prawidłowo rozpoczętego i wykonywanego hamowania.

Droga przebiegu – droga jazdy pomiędzy dwoma kolejnymi sygnalizatorami uzupełniona w miarę potrzeby drogą ochronną oraz urządzeniami ochronnymi.

Łącznik szynowy podłużny – przewód służący do elektrycznego połączenia ze sobą sąsiednich szyn leżących po obu stronach złącza szynowego.

Łącznik szynowy poprzeczny – przewód służący do elektrycznego połączenia ze sobą różnych toków tego samego toru lub sąsiednich szyn innego toru.

Manewry – wszelkie zamierzone ruchy pojazdu szynowego oraz związane z nim czynności wykonywane na torach kolejowych z wyjątkiem jazd pociągów.

Miejsce niebezpieczne – miejsce, którego przejechanie w trakcie danej jazdy może grozić kolizją pojazdów szynowych lub wykolejeniem pojazdu szynowego.

Nastawianie lokalne – obsługa urządzeń z miejsca znajdującego się w pobliżu nastawianych urządzeń. Nastawianie miejscowe – obsługa urządzeń z nastawni na posterunku ruchu lub w wydzielonym rejonie.

Nastawianie zdalne – obsługa urządzeń na posterunku ruchu z nastawni centralnej.

Nastawnia – posterunek nastawczy wyposażony w nastawnicę i urządzenia realizujące wymagane zależności (uzależnienia) oraz w urządzenia łączności.

Nastawnia centralna – nastawnia, której okręg nastawczy obejmuje więcej niż jeden posterunek ruchu.

Nastawnia dysponująca – nastawnia, w której znajdują się urządzenia dysponowania semaforami w obrębie całej stacji lub jej części wraz z odpowiednimi urządzeniami łączności.

Nastawnia manewrowa – nastawnia, w której znajdują się urządzenia do nastawiania zwrotnic i przebiegów manewrowych we własnym okręgu.

Nastawnia miejscowa – nastawnia, z której odbywa się nastawianie miejscowe.

Nastawnia rozrządowa – nastawnia, w której podstawową funkcją jest nastawianie zwrotnic strefy podziałowej górki rozrządowej oraz sterowania hamulcami torowymi (jeśli występują).

Nastawnia wykonawcza – nastawnia obejmująca urządzenia srk własnego okręgu nastawczego, podporządkowana nastawni dysponującej.

Nastawnia zdalnego sterowania – budynek (część budynku) wyposażony w urządzenia zdalnego sterowania i w urządzenia łączności.

Nastawnica – zestaw urządzeń technicznych przeznaczonych do wykonywania czynności nastawczych, a także do przekazywania personelowi obsługi informacji o stanie urządzeń srk.

Obiekt zdalnie sterowany – posterunek ruchu lub jego część wchodzący w skład obszaru zdalnego sterowania, którego urządzenia srk mogą być sterowane zdalnie.

Obsługa doraźna – obsługa urządzeń z pominięciem ustalonych warunków ich działania na odpowiedzialność personelu obsługi.

Obsługa miejscowa rogatek – obsługa urządzeń rogatkowych z odległości nie przekraczającej 60 m.

Obsługa zdalna rogatek – obsługa urządzeń rogatkowych z odległości większej niż 60 m.

Obszar zdalnego sterowania – obszar zawierający posterunki ruchu i szlaki objęte zdalnym sterowaniem.

Obwód torowy – układ elektryczny służący do samoczynnej kontroli niezajętości określonego odcinka toru lub rozjazdu przez tabor kolejowy.

Obwód torowy bezzłączowy – obwód, w którym długość kontrolowanego odcinka toru lub rozjazdu jest ograniczona na drodze elektrycznej bez złącz izolowanych.

Obwód torowy izolowany – obwód, w którym długość kontrolowanego odcinka toru lub rozjazdu jest ograniczona za pomocą złączy izolowanych.

Obwód torowy licznikowy – obwód, w którym długość kontrolowanego odcinka toru lub rozjazdu jest ograniczona czujnikami torowymi, a kontrola niezajętości odbywa się na zasadzie porównania wyników obliczania osi w dwóch, następujących po sobie, miejscach zliczania.

Ochrona boczna – zwrotnice ochronne lub urządzenia uniemożliwiające lub zabraniające wjazdu taboru kolejowego na drogę jazdy i drogę ochronną.

Odcinek zbliżania (oddalania) – odcinek toru szlakowego między granicą posterunku zapowiadawczego, a pierwszym samoczynnym semaforem odstępowym lub między kolejnymi samoczynnymi semaforami odstępowymi, których stan powtarzacza obwodu torowego informuje o oddalaniu się lub zbliżaniu się pociągu od lub do posterunku zapowiadawczego.

Odprzęg – pojedynczy wagon lub grupa wagonów połączonych ze sobą, staczanych z górki rozrządowej lub odrzucanych.

Okręg nastawczy – obszar stacji lub innego posterunku ruchu, w którym wszystkie urządzenia sterowania ruchem są obsługiwane z jednej nastawni.

Posterunek dróżnika – posterunek na szlaku lub stacji, usytuowany w pobliżu skrzyżowania linii kolejowej z drogą kołową w jednym poziomie, wyposażony w urządzenia służące do zatrzymania ruch drogowego na czas przejazdu pojazdów szynowych przez przejazd.

Posterunek nastawczy – posterunek techniczny wyposażony w odpowiednie urządzenia i przeznaczony do wykonywania w nim czynności związanych bezpośrednio z prowadzeniem ruchu kolejowego.

Półrogatka – urządzenie osłonne na przejeździe np. drąg, zamykające połowę szerokości drogi.

Przebieg – przygotowana droga przebiegu z realizacją wszystkich wymaganych uzależnień wraz z podaniem sygnału zezwalającego na jazdę taboru.

Przebieg bez zatrzymania – co najmniej dwa kolejno po sobie następujące przebiegi dla jazdy pociągu bez zatrzymania w obrębie posterunku ruchu.

Przebieg manewrowy – przebieg dla manewrującego taboru na stacji.

Przebieg niezorganizowany – przebieg, którego droga przebiegu nie jest utwierdzona ani zamknięta.

Przebieg pociągowy – przebieg dla pociągu w granicach stacji.

Przebieg sprzeczny – przebieg, który ze względu bezpieczeństwa nie może być realizowany jednocześnie z innym.

Przebieg utwierdzony – przebieg, w którym uzależnienie elementów drogi przebiegu uniemożliwia zmianę ich stanu i może być uchylone samoczynnie przez oddziaływanie taboru lub personel obsługi z rejestracją tej czynności.

Przebieg wariantowy – przebieg, którego droga jazdy różni się od drogi jazdy przebiegu zasadniczego lecz zaczyna się i kończy się w tym samym miejscu co przebieg zasadniczy.

Przebieg zamykany – przebieg, w którym uzależnienie elementów drogi przebiegu uniemożliwia zmianę ich stanu i może być uchylone samoczynnie przez oddziaływanie taboru lub personel bez rejestracji tej czynności.

Przebieg zasadniczy – ustalony przebieg gwarantujący najdogodniejsze warunki ruchowe np. najprostszą drogę jazdy.

Przebieg zorganizowany – przebieg, którego droga przebiegu jest utwierdzona lub zamknięta.

Przeciwwtórność – zabezpieczenie przed powtórnym wykorzystaniem zgody, nakazu, bądź stwierdzenia niezajętości toru, szlaku, lub odstępu blokowego.

Remont urządzeń srk – wykonywanie w istniejących urządzeniach robót polegających na odtworzeniu stanu pierwotnego, a nie stanowiących bieżącej konserwacji.

Rogatka – urządzenie osłonne na przejeździe np. drąg, zamykające całą szerokość drogi.

Samoczynne działanie – działanie urządzeń srk bez bezpośredniego udziału personelu obsługi, powodowane np. oddziaływaniem taboru.

Samoczynna sygnalizacja przejazdowa – urządzenia do zabezpieczenia przejazdu sygnalizatorami przejazdowymi bez półrogatek lub z półrogatkami, załączane i wyłączane samoczynnie przez pojazd szynowy.

Sekcja przebiegu – część przebiegu, który zwalnia się samoczynnie po przejechaniu po niej pociągu lub manewrującego taboru.

Semafor – sygnalizator pociągowy umożliwiający przekazywanie sygnału „stój” oraz w zależności od przeznaczenia innych sygnałów.

Semafor drogowskazowy – semafor w granicach stacji, umieszczony z reguły przed rozgałęzieniem torów, dla sygnalizowania jazdy z jednego rejonu stacji do innego rejonu.

Semafor odstępowy – semafor zezwalający lub zakazujący jazdy pociągu z jednego odstępu na drugi odstęp.

Semafor odstępowy SBL – semafor odstępowy sterowany urządzeniami Samoczynnej Blokady Liniowej.

Semafor osłonny – semafor zezwalający lub zakazujący wjazd pociągu na posterunek osłonny.

Semafor wjazdowy – semafor zezwalający lub zakazujący wjazd pociągu na posterunek zapowiadawczy lub bocznicowy.

Semafor wyjazdowy – semafor zakazujący lub zezwalający na wyjazd pociągu na szlak (odstęp) z posterunku zapowiadawczego lub bocznicowego.

Semafor wyjazdowy grupowy – wspólny semafor wyjazdowy z grupy torów położonych obok siebie lub z posterunku ruchu na szlak z blokadą samoczynną.

Semafor zaporowy – semafor umieszczony w miejscu, gdzie pociągi kończą bieg i rozpoczynają jazdę w kierunku semafora wyjazdowego albo drogowskazowego.

Skrajnia budowli – graniczna linia wyznaczająca dopuszczalne odległości obiektu budowlanego i urządzeń technicznych od osi toru kolejowego z wyjątkiem urządzeń przeznaczonych do bezpośredniego współdziałania z torem lub taborem.

Sterowanie zdalne – sterowanie z nastawni zdalnego sterowania urządzeniami srk w nastawni miejscowej.

Sterowanie ruchem – przekazywanie poleceń dotyczących ruchu kolejowego urządzeniom i osobom uczestniczącym w ruchu kolejowym, na podstawie znajomości aktualnej sytuacji dotyczącej tego ruchu i znajomości stanu urządzeń.

Sygnalizator – urządzenie przytorowe do przekazywania sygnałów optycznych odnoszących się do ruchu pociągów lub ruchu manewrowego łącznie lub rozłącznie.

Sygnalizator karzełkowy – sygnalizator świetlny, którego głowica sygnałowa znajduje się w dolnej części skrajni budowli.

Sygnalizator kształtowy – sygnalizator przekazujący sygnały kształtowe, uzupełnione W porze nocnej sygnałami świetlnymi.

Sygnalizator manewrowy – sygnalizator przekazujący sygnały odnoszące się do prowadzenia manewrów.

Sygnalizator pociągowy – sygnalizator przekazujący sygnały odnoszące się do ruchu pociągów, a w razie potrzeby może być uzupełniony o sygnały dla manewrów.

Sygnalizator powtarzający – sygnalizator przekazujący informację o sygnale na semaforze, do którego się odnosi.

Sygnalizator przejazdowy – sygnalizator świetlny stosowany do ruchu drogowego przy sygnalizacji świetlnej na przejeździe.

Sygnalizator sygnału zastępczego – sygnalizator świetlny wolnostojący z komorą sygnałową światła białego migowego (Sz).

Sygnalizator świetlny – sygnalizator przekazujący sygnały świetlne w dzień i w nocy.

Średnie pochylenie – oblicza się z różnicy rzędnych toru w dwóch określonych punktach odległych od siebie o 1000 m.

Tarcza manewrowa – osobny sygnalizator manewrowy.

Tarcza ostrzegawcza – sygnalizator uprzedzający o sygnale na semaforze, do którego zbliża się pociąg. Funkcję tarczy ostrzegawczej może również spełniać semafor świetlny.

Tarcza ostrzegawcza przejazdowa – sygnalizator informujący o działaniu lub o nie działaniu samoczynnej sygnalizacji przejazdowej.

Tarcza rozrządowa – sygnalizator przekazujący sygnały odnoszące się do napychania taboru kolejowego na górkę rozrządową.

Torowe urządzenia kontroli prowadzenia pociągów – urządzenia kontroli prowadzenia pociągu zainstalowane w torze współpracujące z urządzeniami umieszczonymi na lokomotywie.

Ukres – miejsce przy połączeniu torów oznaczone wskaźnikiem, do którego można zająć tor taborem nie przeszkadzając ruchowi po łączących się torach.

Urządzenia kontroli prowadzenia pociągów – urządzenia przeznaczone do kontroli czujności maszynisty lub kontroli i regulowania prędkości pociągów.

Urządzenia sterowania ruchem kolejowym (srk) – urządzenia techniczne służące do sterowania ruchem kolejowym oraz zapewnienia wymaganego bezpieczeństwa i sprawności tego ruchu.

Urządzenia zdalnego nastawiania – urządzenia przeznaczone do nastawiania z odległości urządzeń srk na posterunku ruchu włączonym do nastawni centralnej.

Urządzenia zdalnego sterowania – urządzenia przeznaczone do nastawiania z odległości urządzeń srk zainstalowanych na określonym odcinku linii lub w węźle oraz do przekazywania meldunków o ich stanie.

Uzależnienie – wzajemne powiązanie między urządzeniami sterowania ruchem, np. między semaforem a zwrotnicą, mające na celu zapewnienie bezpieczeństwa ruchu.

Widoczność sygnału – wymagana odległość, z której sygnał przekazywany przez sygnalizator przytorowy powinien być widoczny z poziomu prowadzącego pojazd trakcyjny.

Wskaźnik – znak umowny, za pomocą którego podaje się nakazy lub polecenia oraz informacje nie objęte sygnałami, związane z ruchem pociągów, manewrami lub bezpieczeństwem mienia kolejowego, pracowników kolejowych i osób trzecich.

Wykolejnica – urządzenie w formie stalowej płozy nakładanej na szynę w celu niedopuszczenia przedostania się taboru kolejowego na drogę przebiegu pociągu.

Zależność – połączenie mechaniczne albo elektryczne, które wykonanie danych czynności uzależnia od spełnienia określonych warunków.

Zdolność przelotowa – największa liczba pociągów (par), którą można przeprowadzić przez szlak krytyczny linii (odcinka) kolejowej w ciągu doby.

Zdolność przepustowa – największa liczba pociągów, którą można przerpowadzić przez stację w każdym kierunku w ciągu doby.

Złącze izolowane – złącze szynowe, w którym sąsiadujące ze sobą szyny są odizolowane elektrycznie.

Zwolnienie przebiegu – uchylenie utwierdzenia (zamknięcia) drogi lub sekcji przebiegu realizowane samoczynnie poprzez oddziaływanie taboru albo przez personel obsługi.

Zwrotnica ochronna – zwrotnica nastawiana i zamykana (utwierdzana) w położeniu wykluczającym możliwość wjechania taboru kolejowego na przygotowaną drogę przebiegu.

Zwrotnica warunkowa – ustawiona w położenie ochronne bez zamknięcia i utwierdzenia. W dowolnym czasie może być przełożona w odmienne położenie ochronne i zamknięta lub utwierdzona dla innego przebiegu.

Żeberko ochronne – tor zakończony kozłem oporowym służący do zabezpieczenia drogi przebiegu dla pociągów od najechania z boku przez inne pociągi lub tabor kolejowy.