Sygnalizacja kolejowa > Semafory świetlne
1) Ogólne informacje o semaforach świetlnych
Semafor to sygnalizator pociągowy umożliwiający przekazywanie sygnału „stój” oraz w zależności od przeznaczenia innych sygnałów pociągowych. Składa się z oprawy (głowicy) umieszczonej na słupie (duży semafor) lub podstawie (gdy semafor karzełkowy).
Zobacz opis budowy i zasilania sygnalizatorów świetlnych - tutaj.
Na semaforach wyświetla się obrazy sygnałowe koloru: czerwonego, zielonego, pomarańczowego lub białego. Obraz sygnałowy może być podawany jednym lub dwoma światłami jednocześnie.
Semafory mogą być od 1-no do 6-cio komorowych (1-6 latarni). Dodatkowo pod głowicą semafora, mogą być zamontowane latarnie zwane pasami świetlnymi, wyświetlającymi sygnały w kolorze zielonym lub pomarańczowym. 
Głowica semafora (zadaszenia latarni)
Głowica semafora (drabinka i klapy inspekcyjne latarni)
Semafor 5-komorowy z pasem świetlnym jednego koloru (1 i 2) lub dwukolorowym (3)
Sygnał S1 - "Stój"
2) Semafory półsamoczynne - opis i oznaczenia
Semafory te mają wyróżnienie kolorystyczne w postaci czerwono-białych pasów, a na ich obsługę ma wpływ człowiek, jak również współpracują z Samoczynną Blokadą Liniową.
Po przejechaniu pojazdu trakcyjnego za semafor półsamoczynny, na skutek oddziaływania taboru na układy kontroli niezajętości odcinków torowych (czujniki torowe), aktualnie wyświetlany sygnał automatycznie zmienia się na S1 - Stój, który jest sygnałem zasadniczym semafora.
Semafor jest umieszczony przynajmniej kilkanaście metrów przed punktem oddziaływania taboru. W związku z tym, prowadzący pociąg, mijając semafor np. lokomotywą jednokabinową (długi przedział maszynowy przed kabiną - zobacz klasyfikację taboru - tutaj), widzi cały czas obraz sygnałowy semafora wskazujący zezwolenie na jazdę. Obraz ten zmieni się na "Stój" po najechaniu pierwszą osią na punkt oddziaływania, a wtedy kabina maszynisty będzie już za semaforem.
W zakresie punktów oddziaływania stosowane są rozwiązania w postaci elektrycznych obwodów torowych (np. z szynowymi złączami izolowanymi), czy też czujniki liczenia osi taboru. 
Układ kontroli niezajętości - izolowany obwód torowy z dławikami torowymi
Układ kontroli niezajętosci - czujnik liczenia osi
Zobacz opis SBL, w którym szczegółowo opisane są rozwiązania kontroli niezajetości.
FILM - wyświetlenie sygnału zezwalającego S10 (+W24) na semaforze półsamoczynnym i samoczynne przełączenie na sygnał S1 "Stój" po przejeździe pociągu przez punkt oddziaływania taboru.
Wskazania semaforów półsamoczynnych są bezwzględne, to znaczy, że sygnał S1 "Stój" jest bezwzględny i jego pominięcie może nastąpić wyłącznie w drodze porozumienia obsługi ruchowej z maszynistą (rozkaz pisemny "S"). 
Semafor półsamoczynny czterokomorowy
Semafor półsamoczynny pięciokomorowy 
Semafor półsamoczynny sześciokomorowy
Powyższy semafor jest pozostałością starego systemu sygnalizacji gdy nie istniały jeszcze światła sygnałowe migowe.
Klasyczny semafor sześciokomorowy ma latarnie sygnałowe w kolorach: pomarańczowa, czerwona, pomarańczowa, zielona, biała, zielona.
W niektórych przypadkach można spotkać semafory świetlne na wysokim maszcie. Powodem takiego rozwiązania jest spełnienie normy widoczności sygnału bez konieczności stawiana sygnalizatora powtarzającego.
Poniższa fotografia przedstawia taki semafor w okolicach stacji Bydgoszcz Główna. 
Semafor pięciokomorowy na wysokim maszcie 
Semafory podwieszone do konstrukcji bramkowej
Gdy skrajnia toru nie umożliwia ustawienia semafora normalnej wysokości stosuje się wtedy sygnalizatory karzełkowe.
Zgodnie z wytycznymi instrukcji Ie-4 semafory karzełkowe nie mogą być stosowane na szlakach i na stacjach przy torach głównych zasadniczych oraz przy torach, po których odbywają się jazdy pociągów bez zatrzymania. 
Semafor karzełkowy trójkomorowy półsamoczynny 
Semafor karzełkowy czterokomorowy półsamoczynny
Poniższa fotografia przedstawia semafor półsamoczynny sześciokomorowy specjalnej budowy, w związku z brakiem miejsca na zastosowanie typowego pionowego układu latarń. 
Semafor sześciokomorowy specjalnej budowy
Oznaczenia semaforów półsamoczynnych
Semafory na posterunkach ruchu należy oznaczać kolejnymi dużymi literami alfabetu zgodnie z kierunkiem kilometrowania linii od strony lewej do prawej patrząc w kierunku sygnalizacji (zobacz zasady oznaczeń - tutaj).
Dla semaforów wyjazdowych, drogowskazowych i wyjątkowo wjazdowych oznaczenie literowe może być uzupełnione numerem toru przy którym stoi dany semafor (np. H1, H3, H5). Jeżeli semafor służy również do sygnalizowania jazd manewrowych to jego opis należy uzupełnić małą literą „m” – np. H1m.
W praktyce dotychczasowej przy opisie sygnalizatorów jest oznaczana prędkość, to znaczy, semafor wyświetlający sygnał zezwalający na jazdę bez ograniczenia prędkości posiada oznaczenie literowe bez żadnego znacznika, sygnalizator podający sygnał zezwalający na jazdę bez ograniczenia prędkości oraz z ograniczeniem prędkości posiada oznaczenie literowe ze znacznikiem „1/2” np. H1/2, sygnalizator podający sygnał zezwalający na jazdę tylko z ograniczeniem prędkości posiada znacznik „2”, np. H2. 
Oznaczenie semafora zezwalającego na jazdę bez ograniczenia prędkości oraz z ograniczeniem prędkości (1/2) 
Oznaczenie semafora zezwalającego na jazdę bez ograniczenia prędkości oraz z ograniczeniem prędkości (1/2) i posiadającego możliwość wyświetlenia sygnału zezwalającego na jazdę manewrową (m). Cyfra 9 to numer toru 
Oznaczenie semafora zezwalającego na jazdę tylko z ograniczeniem prędkości (2)
Sygnalizatory sygnału zastępczego należy oznaczać literami „Sz” z dodaniem numeru toru, przy którym stoją, np. „Sz1n”. Oznaczenie takie będzie miał sygnalizator do sygnalizowania wjazdu na posterunek ruchu z toru przeciwnego do zasadniczego (niewłaściwego) nr 1.
3) Semafory samoczynne SBL - opis i oznaczenia
Semafory samoczynne stosuje się na szlakach z Samoczynną Blokadą Liniową, gdzie pełnią rolę semaforów odstępowych. Maszty tych semaforów malowane są na kolor biały. Działają samodzielnie (bezobsługowo), a sygnały na nich podawane są w wyniku ruchu pociągów - czujniki torowe, na podstawie oddziaływania przejeżdżającego taboru, odpowiednio przekazują sygnały do urządzeń automatyki SBL, które powodują wyświetlanie odpowiednich obrazów sygnałowych.
Sygnały na tych semaforach są względne, to znaczy, że gdy semafor wskazuje sygnał S1 "Stój" maszynista może po zatrzymaniu pociągu kontynuować jazdę nie przekraczając prędkości 20 km/h do czasu minięcia semafora wskazującego już sygnał zezwalający na jazdę.
Prędkość jest ograniczona, aby w momencie zauważenia końca poprzedniego pociągu, maszynista mógł odpowiednio wcześniej wyhamować. 
Semafor samoczynny SBL - trójkomorowy
Oznaczenia semaforów samoczynnych SBL
Semafory samoczynne (odstępowe) SBL należy oznaczać liczbą odpowiadającą kilometrowi i hektometrowi linii kolejowej, w którym semafor jest umieszczony. Dla semafora przy torze nieparzystym ostatnią cyfrą w liczbie jest najbliższy hektometr nieparzysty (patrząc w kierunku jazdy), a dla semaforów przy torze parzystym – hektometr parzysty. Zasada ta dotyczy również oznaczania semaforów samoczynnych na linii jednotorowej.
Na liniach wyposażonych w Samoczynną Blokadę Liniową dwukierunkową numery semaforów dla jazd kierunku przeciwnego do zasadniczego należy uzupełnić przez dodanie na końcu litery „N”.
Na liniach wielotorowych, dla powiązania semaforów z linią, do której się odnoszą semafory, w oznaczeniu jak wyżej należy dopisać oznacznik literowy wyróżniający daną linię np. dla torów podmiejskich 222P, 222PN, a dla torów dalekobieżnych 222D, 222DN. 
Oznaczenie semafora samoczynnego odstępowego (tor zasadniczy) 
Oznaczenie semafora samoczynnego odstępowego (tor przeciwny do zasadniczego) 
Semafory samoczynne odstępowe toru zasadniczego i przeciwnego
Dokładne informacje o działaniu Samoczynnej Blokady Liniowej można znaleźć - tutaj.
FILM - samoczynna zmiana sygnału z S2 na S3 na semaforze samoczynnym (odstępowym)
Na wyznaczonych liniach, stosuje się semafory samoczynne czterokomorowe. Umożliwiają one podanie sygnału świetlnego S1a.
W czwartej komorze (dolnej) semafora znajduje się soczewka światła czerwonego, dzięki czemu możliwe jest podanie dwóch świateł czerwonych w tym to dolne jest migające.
Sygnał S1a - „Stój – absolutny zakaz wjazdu do tunelu”
Czerwone migające światło wyświetlone jednocześnie z sygnałem S1 „Stój” na semaforze samoczynnym (odstępowym) oznacza:
a) absolutny zakaz przejazdu obok semafora odstępowego samoczynnego wskazującego sygnał S1 „Stój”, ustawionego przed wjazdem do tunelu,
b) że, pociąg zatrzymany przed sygnałem S1a może jechać dalej, gdy sygnał ten zostanie wyłączony oraz dodatkowo drużyna pociągowa otrzyma zezwolenie na wjazd do tunelu przekazane za pomocą urządzeń łączności przez właściwego dyżurnego ruchu lub ustnie przez uprawnionego pracownika. 
Sygnał S1a - Stój – absolutny zakaz wjazdu do tunelu
Semafory umożliwiające podanie sygnału S1a zastosowane są w Tunelu Średnicowym na szlakach Warszawa Wschodnia – Warszawa Zachodnia i Warszawa Wschodnia – Warszawa Centralna oraz Łódź Widzew - Łódź Fabryczna.
Podsumowując:
Zastosowanie sygnału S1a (czerwone, czerwone migające) jest konieczne, gdyż według Instrukcji Ie-1 pociąg zatrzymany sygnałem S1 "Stój" na semaforze samoczynnym (odstępowym) może kontynuować jazdę na widoczność z prędkością nie przekraczającą 20 km/h. Podanie sygnału S1a zabrania kategorycznie kontynuowania jazdy. 
Semafor samoczynny czterokomorowy umożliwiający wyświetlenie sygnału S1a
4) Sygnały na semaforach świetlnych półsamoczynnych
Zasadniczym sygnałem na semaforach jest sygnał S1 "Stój". Pozostałe obrazy sygnałowe, używane w sygnalizacji, odnoszą się do dozwolonej prędkości jazdy i wskazują:
- największą dozwoloną na danym odcinku linii wskazaną w służbowym rozkładzie jazdy,
- prędkość ograniczoną do 100 km/h, 60 km/h lub 40 km/h związaną z przejazdem przez rozjazdy torowe o określonych promieniach (zobacz opis rozjazdów torowych - tutaj).
Jeżeli obraz sygnałowy składa się z dwóch świateł, to dolne światło jest zawsze pomarańczowe ciągłe, górne zaś światło może być zielone lub pomarańczowe, ciągłe lub migające.
Uzupełnieniem dolnego światła pomarańczowego może być stosowany poziomy pas świetlny koloru zielonego (ograniczenie prędkości do 100 km/h) i pomarańczowego (ograniczenie prędkości do 60 km/h). Pas świetlny dotyczy tylko semaforów półsamoczynnych. 
Pas świetlny
Poniżej wszystkie sygnały świetlne pokazane są na semaforach pięciokomorowych. 
Sygnał S1 - "Stój"
Sygnał Sz - "Sygnał zastępczy"
Sygnał zastępczy Sz
Sygnał ten podaje się w razie niemożności normalnego podania sygnału zezwalającego na jazdę (usterka urządzeń sterujących / kontrolnych) lub dla sygnalizowania jazdy w tzw. przebiegu niezorganizowanym (bez zamknięcia i utwierdzenia drogi przebiegu - że jest ona niezabezpieczona zależnościami, tylko zwyczajnie ułożona).
Jazda z prędkością do 40 km/h. Przy wjeździe na szlak bez wieloodstępowej samoczynnej blokady liniowej (SBL) prędkość 40 km/h obowiązuje w granicach posterunku ruchu, który wyświetlił sygnał. Przy jeździe po szlaku z SBL jazda powinna odbywać się z prędkością nieprzekraczającą 20 km/h, aż do momentu minięcia semafora wskazującego zezwolenie na jazdę (chyba, że maszynista otrzymał inne wytyczne).
Wyświetlenie sygnału zastępczego nie wpływa na zmianę sygnałów podawanych przez sygnalizatory powtarzające i tarcze ostrzegawcze. To znaczy, że po podaniu sygnału zastępczego na semaforze, wymienione sygnalizatory wskazują niezmiennie, że semafor podaje sygnał zabraniający jazdy.
Sygnał S2 - Jazda z największą dozwoloną prędkością
Sygnał S3 - Jazda z największą dozwoloną prędkością, a przy następnym semaforze jazda z prędkością nieprzekraczającą 100 km/h (w przodzie są dwa odstępy blokowe wolne)
Sygnał S4 - Następny semafor wskazuje sygnał zezwalający na jazdę z prędkością zmniejszoną do 40 lub 60 km/h
Sygnał S5 - Następny semafor wskazuje sygnał "Stój"
Sygnał S6 - Jazda z prędkością nieprzekraczającą 100km/h, a potem z największą dozwoloną prędkością
Sygnał S7 - Jazda z prędkością nieprzekraczającą 100km/h przy tym i następnym semaforze
Sygnał S8 - Jazda z prędkością nieprzekraczającą 100km/h, a przy następnym semaforze z prędkością zmniejszoną do 40 lub 60 km/h
Sygnał S9 - Jazda z prędkością nieprzekraczającą 100km/h, a następny semafor wskazuje sygnał "Stój"
Sygnał S10 - Jazda z prędkością nieprzekraczającą 40 km/h, a potem z największą dozwoloną prędkością
Sygnał S11 - Jazda z prędkością nieprzekraczającą 40 km/h, a przy następnym semaforze z prędkością nieprzekraczającą 100 km/h
Sygnał S12 - Jazda z prędkością nieprzekraczającą 40 km/h, a przy następnym semaforze z prędkością nieprzekraczającą do 40 lub 60 km/h
Sygnał S13 - Jazda z prędkością nieprzekraczającą 40 km/h, a następny semafor wskazuje sygnał "Stój"
Sygnał S10a - Jazda z prędkością nieprzekraczającą 60 km/h, a potem z największą dozwoloną prędkością
Sygnał S11a - Jazda z prędkością nieprzekraczającą 60 km/h, a przy następnym semaforze z prędkością nieprzekraczającą 100 km/h
Sygnał S12a - Jazda z prędkością nieprzekraczającą 60 km/h, a przy następnym semaforze z prędkością nieprzekraczającą 40 lub 60 km/h
Sygnał S13a - Jazda z prędkością nieprzekraczającą 60 km/h, a następny semafor wskazuje sygnał "Stój"
Sygnał SE "Jazda zgodnie ze wskazaniami systemu ERTMS/ETCS"
Wskaźniki sygnału SE stosowane są wyłącznie na liniach wyposażonych u system ERTMS/ETCS poziomu 2 (zobacz opis ERTMS - tutaj).
Sygnał SE nakazuje prowadzenie pociągu zgodnie ze wskazaniami systemu ERTMS/ETCS. Sygnał ze wskaźnikiem W ETCS 10 stosuje się na semaforach półsamoczynnych (obsługiwanych), a wskaźnik W ETCS 11 na semaforach samoczynnych. W obydwu przypadkach dotyczy on semaforó przystosowanych do współpracy z systemem ERTMS/ETCS.
Można przejechać obok wskaźnika W ETCS 10 na podstawie otrzymanego zezwolenia na jazdę (MA - Mouvment Authority) w systemie ERTMS/ETCS dla pociągow w pełni prowadzonych z wykorzystaniem tego systemu lub wskazania semafora - dla pozostałych pojazdów o ile wskaźnik umieszczony jest na maszcie semafora.
Zatrzymanie przed semaforem ze wskaźnikami W ETCS 11 jest wymagane tylko, gdy obowiązujące zezwolenie (MA - Mouvment Authority) kończy się w miejscu ustawienia takiego wskaźnika dla pociągów prowadzonych pod nadzorem systemu ERTMS/ETCS, albo gdy otrzymany został rozkaz pisemny, albo wynika to ze wskazania semafora, na którym jest taki wskaźnik.
Więcej informacji o powyższych wskaźnikach w rozdziale dotyczącym wskaźników ERTMS/ETCS - tutaj.
Jeżeli wyjazd odbywa się z wydzielonej grupy torów, przy których nie ma semaforów wyjazdowych, zezwolenie na jazdę należy sygnalizować sygnałem zezwalającym na semaforze wyjazdowym grupowym, a przy torze z którego przygotowany jest wyjazd dodatkowo sygnalizatorem z białym światłem migowym po wygaszeniu światła czerwonego. W takim przypadku wyświetlenie białego światła migowego powinno następować po wyświetleniu sygnału zezwalającego na semaforze wyjazdowym grupowym.
Sygnalizatory zlokalizowane przy grupie torów są semaforami drogowskazowymi, dwukomorowymi, wyposażonymi w latarnie koloru czerwonego (górna) oraz białego (dolna). Semafory te z definicji są równocześnie semaforami kończącymi przebieg wjazdowy od semafora wjazdowego. 
Semafor drogowskazowy dwukomorowy 
Semafor drogowskazowy, dwukomorowy karzełkowy 
Sygnały na semaforach przy wyjeździe z grupy torów
W przypadku, gdy wjazd z semafora wjazdowego kończy się torem ślepym - bez możliwości kontynuowania jazdy, to na końcu toru ustawiony jest semafor drogowskazowy jednokomorowy z latarnią światła czerwonego. Semafor taki umieszczony na końcu toru przebiegowego obok kozła oporowego oznacza miejsce zakończenia przebiegu pociągowego. 
Semafor drogowskazowy jednokomorowy
Semafor ten dawniej nazywany był semaforem zaporowym, co było trochę niejednoznaczne, gdyż tak naprawdę każdy semafor jest "zaporowy" - wyświetla w stanie zasadniczym sygnał S1 "Stój". Omawiane powyżej semafory jednokomorowe drogowskazowe pełnią w takim przypadku rolę sygnałów stałego zamknięcia toru, analogicznie jak tarcze zaporowe nieruchome - sygnał Z1.
Tarcza zaporowa stała - sygnał Z1
W przypadku, gdy z toru na którym kończy przebieg pociągowy i nie ma możliwości dalszego kontynuowania jazdy pociągowej, natomiast infrastruktura torowa umożliwia prowadzenie jazdy manewrowej (tor nie jest zakończony kozłem oporowym), stosuje się semafory drogowskazowe dwukomorowe. Górna latarnia w takim semaforze ma kolor czerwony, natomiast dolna biały. Dzięki zastosowaniu komory światła białego, możliwe jest podanie sygnału zezwalającego na jazdę manewrową "Ms2".
Jest to semafor analogicznej budowy jak ten opisany wyżej w ramach wyjazdu z torów grupowych lecz w jego oznaczeniu poza numerem semafora widnieje oznaczenie "m", informujące o możliwości wyświetlenie sygnału manewrowego.
5) Sygnały na semaforach świetlnych samoczynnych (SBL) 
Animacja - przejazd pociągu po szlaku dwutorowym z SBL dwustawną jednokierunkową i tarczami ostrzegawczymi (2 pociągi na szlaku)
S1 - stój
S2 - jazda z maksymalną dozwoloną prędkością
lo - odstęp blokowy
lh - droga hamowania 
Animacja - przejazd pociągów po szlaku dwutorowym z SBL trzystawną jednokierunkową (2 pociągi na szlaku)
S1 - stój
S2 - jazda z maksymalną dozwoloną prędkością
S5 - jazda z maksymalną dozwoloną prędkością - następny semafor wskazuje sygnał "Stój"
lo - odstęp blokowy
lh - droga hamowania 
Animacja - przejazd pociągu po szlaku dwutorowym z SBL czterostawną dwukierunkową (1 pociąg na szlaku)
S1 - stój
S2 - jazda z maksymalną dozwoloną prędkością (przynajmniej 3 odstępy blokowe wolne)
S3 - przy następnym semaforze jazda z prędkością ograniczoną do 100 km/h (2 odstępy blokowe wolne)
S5 - jazda z prędkością ograniczoną do 100 km/h - następny semafor wskazuje sygnał "Stój"
lo - odstęp blokowy środkowy
lok - odstęp blokowy końcowy
lh - droga hamowania
Dokładne informacje o działaniu wieloodstępowej samoczynnej blokady liniowej można znaleźć tutaj.