Przepisy, szkolenia i technika prowadzenia tramwajów > Ciężkie / nietypowe warunki jazdy

1) Jazda wa warunkach niedostatecznej lub ograniczonej widoczności

Niedostateczna widoczność torowiska:

a. Jeżeli podczas jazdy wystąpi sytuacja, że motorniczy ma ograniczoną widoczność torowiska i pobliskiej przestrzeni na przykład przez obiekt, pojazd samochodowy, inny pociąg tramwajowy, drzewa, itp., prowadzący pojazd jest wtedy zobowiązany znacznie zmniejszyć prędkość jazdy oraz załączać zewnętrzny dzwonek ostrzegawczy w celu ostrzeżenia ewentualnych przechodniów, pojazdów, którzy moga być nieświadomi nadjeżdżającego zza obiektu tramwaju.

b. Szczególną ostrożność należy zachować również w momencie zbliżania się do innego pojazdu komunikacji miejskiej, który stoi na przystanku lub dojeżdżając do nie wpełni widocznego przejścia dla pieszych. Istnieje w takich sytuacjach ryzyko nagłego wtargnięcia pieszych na torowisko.


Ograniczona widoczność torowiska:

c. Ograniczona widoczność występuje:
    - od zmroku do świtu,
    - przy śnieżycy i opadach deszczu,
    - podczas zamglenia,
    - przy dużym zachmurzeniu,
    - w okresie jesienno zimowym (według kodeksu drogowego).

d. W warunkach ograniczonej widoczności należy ograniczyć prędkość jazdy do aktualnie panujących warunków atmosferycznych, zachowując szczególną ostrożność na innych użytkowników ruchu, którzy również mogą nie widzieć wszystkiego.

e. Przy słabej widoczności należy dokładnie przyglądać się prawidłowości ustawienia iglic w zwrotnicach. Przy niedostatecznej widocznosci rozjazdu motorniczy jest zobowiązany zatrzymać pojazd przed rozjazdem i dokładnie sprawdzić czy kierunek przestawienia zwrotnicy jest odpowiedni.

f. Przy jeździe w omawianych warunkach należy również pamietać o utrzymaniu prawidłowej widoczności przez szyby przednie oraz odbicia w lusterkach wstecznych. W zależności od konieczności uruchamiać wycieraczkę i ogrzewanie szyb / nadmuch na szyby.

2) Jazda do tyłu, holowanie i spychanie

Jazda do tyłu:

a. Manewr cofania można stosować tylko w wyjątkowych sytuacjach, jeżeli zachodzi potrzeba:
    - wycofania tramwaju z nieprzejezdnego odcinka,
    - wjazdu na żeberko,
    - dojechania tyłem do uszkodzonego tramwaju w celu sprzęgnięcia,
    - manewrów na zajezdni,

b. Przy cofywaniu na dłuższym odcinku trasy w tramwaju nie wolno przewozić pasażerów.

c. Jeżeli tramwaj stoi na zwrotnicy zabronione jest cofanie bez upewnienia się czy jest prawidłowo ustawiona.

d. Maksymalna prędkość jazdy do tyłu wynosi 15 km/h, chyba że osoba ubezpieczająca manewr zadecyduje inaczej. Większość wagonów ma wbudowane w układ sterujący zabezpieczenie, które przy jeździe do tyłu automatycznie ogranicza prędkość jazdy. W zależności od marki pojazdu ograniczenie to wynosi od 10 do 20 km/h.
Niektóre pojazdy (szczególnie nowe i po modernizacjach) posiadają na końcach wagonów tak zwane pulpity do jazdy manewrowej, które umożliwiają prowadzenie tramwaju bez konieczności przebywania w kabinie.

   
Pulpit manewrowy (NGT6)

   
Pulpit manewrowy (116Na/1)


e. Jeżeli wagon wyposażony jest w powyżej omówiony pulpit do jazdy manewrowej nie jest konieczne ubezpieczanie manewru cofania przez uprawnionego pracownika. W sytacji braku takiego pulpitu, każde cofanie musi być ubezpieczone.
Osoby uprawnione do zabezpieczania cofania to np: inni motorniczowie, pracownicy zajezdni, kontrolerzy ruchu,

f. W sytuacji prowadzenia pojazdu do tyłu z kabiny motorniczego należy bacznie obserwować lusterka oraz słuchać sygnałów osoby ubezpieczającej manewr. Cofanie z kabiny musi być zawsze ubezpieczone przez drugiego pracownika.



Holowanie występuje w sytuacji, gdy uszkodzony tramwaj doczepiamy z tyłu pojazdu sprawnego. Spychanie natomiast, jak nazwa wskazuje dotyczy sytuacji, gdy uszkodzony tramwaj doczepiamy z przodu pojazdu sprawnego.

a. Przed rozpoczęciem spychania lub holowania w uszkodzonym pojeździe należy opuścić odbieraki prądu, zamknąć drzwi, skonfigurować aparaturę uszkodzonego pojazdu do jazdy luzem, zluzować hamulce tak by pojazd holowany mógł się swobodnie toczyć. Oczywiście zluzowanie hamulców można wykonać dopiero po uprzednim sprzęgnięciu tramwaju zepsutego z pojazdem holującym.
Luzowanie hamulców jest różne dla poszczególnych typów tramwajów. Przykładowo w wagonach serii 105N i 13N realizuje się to używając dźwigni odluźniacza, która znajduje się przy luzowniku hamulcowym.

   
Dźwignia do ręcznego odluźniania

W wagonach z hydraulicznym układem hamulcowym należy odluzować hamulce przez podniesienie ciśnienia za pośrednictwem pompy lub awaryjnego agregatu do odhamowania.

 
Zawór ręcznej pompy luzowania hamulców (NGT6)



Agregat do awaryjnego luzowania hamulców hydraulicznych


b. Prędkość jazdy przy spychaniu nie może przekraczać 15 km/h, chyba że na miejscu uprawnione osoby podejmą inną decyzję.

c. Spychanie musi być ubezpieczone przez uprawnionego pracownika.
Osoby uprawnione do zabezpieczania cofania to np: inni motorniczowie, pracownicy zajezdni, kontrolerzy ruchu.

d. Holowanie nie musi być ubezpieczane, gdyż motorniczy holujący ma zapewnioną normalną widoczność.

e. Tramwaj holujący / spychający ma dodatkowe obciążenie więc wydłuża się droga hamowania oraz powiększa się ryzyko w padnięcia w poślizg. Dodatkowo należy zaznaczyć, że hamowanie przy spychaniu jest trudniejsze niż przy holowaniu.

f. Podczas spychania należy wziąć pod uwagę, że czas reakcji prowadzącego jest wydłużony, o czas jaki jest potrzebny na przekazanie informacji o sytuacji na trasie od osoby pilotującej, która przebywa na czole tramwaju zdefektowanego.

g. Jeżeli nastąpi utrata kontaktu pomiędzy motorniczym prowadzącym, a osoba zabezpieczajacą (pilotem) należy natychmiast zatrzymać skład. Ponownie można ruszyć po nawiązaniu kontaktu.

h. Nie wolno dopuścić do sytuacji, że przy załączonym rozruchu wagon zwalnia w związku ze zbyt dużym obciążeniem podczas holowania / spychania. W takiej sytuacji w przypadku pojazdów 105Na i im podobnych serwomotor (silniczek pilotujący) komutatorowego rozrusznika bębnowego cofa krzyżak by zmniejszyć prąd w wyniku czego przepalają się styki.

i. Nie dopuszczalne jest również holowanie / spychanie uszkodzonego tramwaju innym tramwajem również zdefektowanym.




3) Jazda w zatorze (korki / awarie)

a. Istnieją dwa rodzaje zatorów w ruchu:
- zator w ruchu ulicznym, w którym oprócz tramwajów biorą udział inni użytkownicy ruchu drogowego. Taka sytuacja występuje na odcinkach z torami niewidzielonymi, w miejscach o szczególnie dużym natężeniu ruchu. Ozzywiscie powodem mogą być również sytuacje opisane poniżej, dotyczące torów wydzielonych.

 
Tory niewydzielone (Warszawa)


- zator w ruchu ulicznym, w którym biorą wyłącznie tramwaje. Taka sytuacja może mieć miejsce na torach wydzielonych, na przykład w przypadku oczekiwania w kolejce kilku składów przed sygnalizacją śwetlną, awarii jednego z tramwajów, braku napięcia trakcyjnego w sieci, innej awarii związanej z infrastrukturą, obcą przeszkodą znajdującą się na torowisku, itp.

 
Tory wydzielone (Gdańsk)

b. W zatorach należy zachować bezpeczną odległość pomiędzy tramwajami. Odległość międy zatrzymanymi tramwajami na torach wydzielonych nie może być mniejsza niż 30 m, a na torach niewydzielonych 10 m.

b. Należy zachować bezpieczną odległość w stosunku do innych pojazdów uczestniczących w ruchu ulicznym. W zatorze motorniczy zobowiązany jest dostosować prędkość do innych użytkowników ruchu. Nie należy wyprzedzać jadących obok trmawaju pojazdów.

c. Motorniczy zobowiązany jest do nie nadużywania sygnału dzwonka zewnętrznego.

d. Konieczna jest baczna obserwacja ruchu i analizy sytuacji. Zawsze istnieje ryzyko wtargnięcia pojazdu samochodowego na torowisko lub jego zatrzymania zbyt blisko toru.

e. Ważna jest również sprawa ruszania zgromadzonych w zatorze tramwajów. Rozruch każdego z nich nie może odbywać się równocześnie, gdyż w takiej sytuacji nastąpi przeciążenie podstacji trakcyjnej i samoczynne wyłączenie napięcia trakcyjnego przez wyłącznik szybki na podstacji.

   
Podstacja trakcyjna - Kraków


Aby do powyższej sytuacji nie doszło, rozruch kolejnych tramwajów musi być przeprowadzony w odpowiednich odstępach czasu. Kolejny tramwaj może ruszyć dopiero gdy poprzedzający go tramwaj odjedzie na odległość ponad 150 metrów. Tramwaj w ruchu po przejechaniu takiego odcinka pobrał już największy prąd rozruchowy z sieci w związku z czym, kolejny może przeprowadzić rozruch.

   
Nastawnik jazdy podczas rozruchu (204WrAs)

4) Jazda po odcinkach gdzie prowadzone są prace przy infrastrukturze

a. Do miejsca, w którym wykonywane są prace należy dojeżdżać z małą prędkością obserwując ewentualne oznakowanie lub sygnały podawane przez pracownika zabezpieczającego ten fragment trasy.

b. Prędkość przejazdu w omawianej sytuacji nie może przekraczać 10 km/h, chyba, że osoba zabezpieczająca lub kontroler ruchu, wyda inną dyrektywę. Przejazd może być szybszy również w sytuacji, gdy zezwala na to zainstalowane oznakowanie w postaci znaków / wskaźników.

c. Podczas przejazdu motorniczy zobowiązany jest do skontrolowania czy na torowisku nie znajdują się ludzie, narzędzia lub inne przedmioty / obiekty, które uniemożliwiają przejazdu,

d. Często prace naprawczo - konserwacyjne prowadzone są bez oznakowania, nagle, o różnych porach. Wiąże się to z bieżącym usuwaniem usterek w torach i sieci trakcyjnej. Wtedy należy zachować szczególną ostrożność i stosować się do wyżej podanych informacji.
Jeżeli na torowisku znajduje się pojazd sieciowy to należy zatrzymać tramwaj nie bliżej niż 20 metrów od niego.

e. Powyższe zasady dotyczą również sytuacji gdy prace w obrębie torowiska prowadzone są przez firmy nie związane z infrastrukturą tramwajową jak również osoby prywatne.

f. Za bezpieczny przejazd przez miejsce prowadzenia robót odpowiedzialny jest kierujący tramwajem.





5) Jazda po torowisku zalanym wodą

a. Możliwość przejazdu przez torowisko we fragmencie zalane wodą jest dopuszczalne tylko w sytuacji, gdy poziom wody nie przekracza wysokości 10 cm ponad główkę szyny. W takiej sytuacji prędkość przejazdu nie może przekroczyć 10 km/h.

b. W sytuacji gdy poziom wody jest wyższy od podanego wcześniej nie wolno prowadzić dalszej jazdy, gdyż grozi to uszkodzeniem, aparatury elektrycznej w tramwaju. Elementy napędowe w wózkach jezdnych oraz aparatura pod podłogą wagonów (jezeli tam występuje) zainstalowana jest w niedużej odległości od poziomu główek szyn w wyniku czego rozbryzgiwana przez koła woda lub zanużenie się częsci podwozia w wodzie doprowadzi do niebezpiecznych zwarć w ukałdach elektrycznych.


   
Spód wagonu - widok od tyłu (105Na)


c. W sytuacji omówionej w punkcie b należy powiadomić Główną Dyspozytornię Ruchu o zaistniałej sytuacji i czekać na decyzję dyspozytora.

 
Przykładowy radiotelefon 






6) Awarie, jazdy uszkodzonym tramwajem, przejazdy techniczne, zjazdy do zajezdni

a Awaria tramwaju na trasie w przypadku braku możliwości jej usunięcia przez motorniczego musi być zgłoszona do głównego dyspozytora ruchu. Zalecany jest również kontakt z mistrzem stacji obsługi tramwajów, innymi motorniczymi w celu próby samodzielnego usunięcia usterki.
Jeżeli awaria jest niemożliwa do usunięcia na miejscu, należy oczekiwać na decyzję dyspozytora, a pasażerów poinformować o zaistniałej sytuacji.
Przed otwarciem drzwi pasażerskich motorniczy jest zobowiązany sprawdzić, czy nie zagraża im niebezpieczeństwo przy wysiadaniu szczególnie w sytuacji, gdy awaria nastąpiła poza obszarem przystanku.

b. Zdefektowany pojazd podczas postoju musi mieć załączone światła awaryjne (migające wszystkie kierunkowskazy).

c. Powyższe informacje dotyczą awarii podzespołów pojazdu jak również sytuacji kolizji, wykolejeń, itp.

d. Informację o awarii tramwaju motorniczy zobowiązany jest wpisać do książki usterek wagonu i poinformować o niej mistrza stacji obsługi tramwajów.

e. Jeżeli zjazd odbywa się uszkodzonym tramwajem to obowiązkowo załączone muszą być światła mijania.

f. W przypadku jazd kontrolno-technicznych pojazd musi być zawsze wyposażony w tablice z napisem o treści odpowiadającej celowi jazdy np: "przejazd techniczny", "jazda próbna", "próba hamulców", itp.

   
Tramwaj z tablicą "przejazd techniczny"


g. Jeżeli zjazd odbywa się planowo wagonem sprawnym pojazd musi mieć założone tablice informujące o zjeździe do zajezdni.

    Tramwaj z tablicą "zjazd do zajezdni"


h. W przypadku, gdy tramwaj wyposażony jest w tablice elektorniczne powyższe informacje programuje się na nich.

i. Podczas planowanego zjazdu do zajezdni w tramwaju mogą być przewożeni pasażerowie, chyba że wewnętrzne przepisy przewoźnika stanowią inaczej.

j. W sytuacji zjazdu awaryjnego, w pojeździe nie mogą być przewożeni pasażerowie. Jedyne osoby mogące przebywać na pokładzie to motorniczy, obsługa techniczna i kontrolerzy ruchu.

k. Podczas zjazdu składem zdefektowanym należy zachować szczególną ostrożność podczas przejeżdżania przez przystanki i skrzyżowania znajdujące się w ich pobliżu. Piesi jak również kierowcy moga nie spodziewać się, że jadący tramwaj nie zatrzyma się na przystanku. Niezachowanie ostrożności może doprowadzić do kolizji. Powyższa informacja dotyczy również jazdy pojazdami bez pasażerów oraz tramwajów odbywajacych przejazdy techniczne, służbowe i nietypowe - wszystkich niezatrzymujących się na przystankach.

l. Odrębne przepisy dotyczą jazdy tramwajami szkoleniowymi.